Văn minh vật chất của người Việt: Một cuốn sách đáng đọc nhân dịp lễ 2/9

Ngày lễ 2/9 không chỉ là để nhớ về độc lập, mà còn là dịp để ngẫm lại bản sắc dân tộc. Và đôi khi, những điều sâu xa nhất lại ẩn trong những vật dụng nhỏ bé, được hé lộ qua một tác phẩm văn hóa đáng đọc. Nhân dịp lễ quốc khánh này, hãy để một cuốn sách đặc biệt dẫn bạn đi tìm câu trả lời.

Lịch sử – Văn hóa qua từng món đồ bình dị

Khi nói về quá khứ, người ta thường nghĩ đến những sự kiện lớn lao như sự hình thành các nền văn minh, những cuộc chiến dài hàng thập kỷ, hay những phát minh vĩ đại làm thay đổi nhân loại….Nhưng thực chất, lịch sử cũng được phản ánh qua những thứ nhỏ bé và đời thường hơn: những vật dụng trong sinh hoạt hằng ngày. Những món đồ tưởng chừng như bình thường ấy cũng ghi lại dấu ấn của cả một thời kỳ, đồng thời tạo nên một nét văn hóa đặc trưng của mỗi dân tộc.

Từ góc nhìn ấy, câu chuyện về cuộc sống của người Việt xưa trở nên gần gũi hơn bao giờ hết. Những vật dụng như nồi đất, đôi đũa, cái chén, manh áo vải thô hay những công cụ lao động….. không chỉ phục vụ sinh hoạt hằng ngày mà còn phản ánh lối sống, thói quen và cả tư duy văn hóa của dân tộc Việt Nam. Nói cách khác, cái gọi là “văn minh vật chất” thực ra lại được hình thành từ vô số đồ dùng gắn bó với đời sống con người.

Một cuốn sách giúp bạn hiểu hơn về “Văn minh vật chất của người Việt”

Để đi sâu hơn về khía cạnh này, nhà nghiên cứu văn hóa và lý luận phê bình mỹ thuật hàng đầu của Việt Nam – Phan Cẩm Thượng đã viết nên cuốn sách “Văn minh vật chất của người Việt”. Tác phẩm là một công trình nghiên cứu đồ sộ về lịch sử văn hóa của người Việt. Với lối viết kết hợp giữa học thuật và văn xuôi, tác phẩm còn được ví như một cuốn sách ký sự văn hóa, vừa giàu tri thức vừa dễ đọc.

Cuốn sách này thuộc thể loại văn hóa học, dân tộc học và lịch sử văn hóa. Tác phẩm phân tích, diễn giải và tái hiện lại toàn bộ nền văn minh vật chất của người Việt từ thời kỳ sơ khai cho đến cận đại, thông qua các hiện vật cụ thể. Phan Cẩm Thượng không đi theo trình tự thời gian mà sắp xếp các chương theo chủ đề, từ đó tái hiện lại sự phát triển và thay đổi trong cuộc sống của người Việt xưa. Các chương trong sách sắp xếp theo từng mảng đời sống, từ vật dụng sinh hoạt, kiến trúc, trang phục, trang sức đến phương tiện đi lại, công cụ sản xuất và những nghề thủ công truyền thống.

Một trong những nội dung mà tác giả muốn truyền tải chính là ý nghĩa của “ngôi nhà truyền thống của người Việt”. Thay vì chỉ miêu tả cấu trúc, Phan Cẩm Thượng đã đi sâu vào triết lý ẩn sau kiến trúc, cho thấy ngôi nhà không chỉ là nơi che mưa nắng mà còn là một “tiểu vũ trụ” phản ánh thế giới quan của người Việt xưa. Theo ông lý giải, ngôi nhà là hình ảnh của con người (cấu trúc nhà được ví như cơ thể con người, với gian chính là linh hồn và các gian phụ là những phần bổ trợ), là sự kết nối với thiên nhiên (kiến trúc nhà hòa hợp với tự nhiên, sử dụng vật liệu từ đất và cây cối, thể hiện sự gắn bó của người Việt với môi trường), và là nơi duy trì văn hóa truyền thống (gian thờ và bếp lửa là biểu tượng của lòng hiếu thảo, sự sum vầy và là nơi gìn giữ những giá trị văn hóa của gia đình).

Thông qua tác phẩm, Phan Cẩm Thượng không chỉ muốn mang đến một bức tranh sống động về lối sống ngày xưa, mà còn muốn chúng ta thấu hiểu được cội nguồn và tầm quan trọng của văn hóa vật chất. Đồng thời, khơi dậy lòng tự tôn dân tộc, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống đang dần mai một.

Nếu bạn muốn tìm hiểu về cội nguồn và cách người Việt sinh hoạt qua từng thời kỳ, thì “Văn minh vật chất của người Việt” sẽ là một cuốn sách đáng đọc. Tác phẩm đưa bạn ngược dòng thời gian để khám phá đời sống của cha ông, từ đó cảm nhận được mối liên hệ giữa quá khứ và hiện tại qua từng vật dụng giản dị. Nhân dịp lễ 2/9 này, không có gì ý nghĩa hơn việc dành chút thời gian để đọc và thấu hiểu văn hóa của dân tộc mình qua từng trang sách.

Hoàng Thủy Uyên